|
97 ظنّ (گمان) |
خداوند در آیه 30 نجم میفرماید: ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدى. «این مقدار دانش آنها است، صاحب اختیار تو کسی را که از راه او (راه خدا) منحرف شده و کسی را که هدایت شده، کاملاً میشناسد.» و در آیه 116 انعام میفرماید: إِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ يَخْرُصُونَ. «اگر از بیشتر کسانی که در زمین هستند اطاعت کنی تو را از راه الله (خداوند حکیم) منحرف میکنند، آنها فقط از ظنّ و گمان پیروی میکنند (چون اهل مطالعه و تحقیق نیستند) و فقط حدس میزنند و دروغ میگویند.» اهل مطالعه و تحقیق در هر رشته‌ای کم هستند. افراد حتی در رشته‌ای که از آن کسب معاش میکنند و آن را حرفه و شغل خود قرار داده‌اند کمتر مطالعه و تحقیق میکنند.
میدانیم در هر رشته‌ای از علوم مجهولات زیادی وجود دارد و کسی که حتی در یک رشته از علوم همه چیز را بداند و مجهولی نداشته باشد وجود ندارد. آیه 24 جاثیه میفرماید: قالُوا ما هِيَ إِلاَّ حَياتُنَا الدُّنْيا نَمُوتُ وَ نَحْيا وَ ما يُهْلِكُنا إِلاَّ الدَّهْرُ وَ ما لَهُمْ بِذلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلاَّ يَظُنُّونَ. «گفتند این فقط زندگی دنیائی ما است، می‌میریم و زنده میشویم، فقط گذشت زمان است که ما را میکشد. در صورتی که علمی به این چیزی که میگویند ندارند. آنها فقط گمان میکنند.» میگویند چه کسی از آن دنیا آمده که در باره وجود بهشت و جهنم خبر بدهد. ولی توجه ندارند که چه کسی از آن دنیا آمده که بگوید بهشت و جهنّمی وجود ندارد. اما پیغمبران خداوند از وجود بهشت و جهنّم خبر داده‌اند.
امروزه رابطه ریاضی که در قرآن کشف شده نشان میدهد که قرآن ساخته ذهن و فکر رسول خدا (ص) و تمام مردم آن زمان نبوده و مردم این زمان هم نمیتوانند سخنانی در طول مدت عمر خود بگویند که چنین روابطی در آن وجود داشته باشد.
خداوند در آیه 78 بقره میفرماید: مِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لا يَعْلَمُونَ الْكِتابَ إِلاَّ أَمانِيَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ يَظُنُّونَ. «عده‌ای از آنها بیسواد هستند، از کتاب دینی خود جز آرزو و خیال چیزی نمیدانند و فقط گمان میکنند.» گمان میکنند که فلان حکم در کتاب دینی‌شان وجود دارد یا فلان فکر و نظر در آن وجود دارد. متأسفانه مسلمانان نیز دچار همین حالت شده‌اند. چون اینها هم مثل آنها انسان هستند و همان روحیه‌ای که آنها را به آن کار کشانده اینها را هم به همان کار کشانده است.
آیه 70 انعام میفرماید: ذَرِ الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَعِباً وَ لَهْواً وَ غَرَّتْهُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا. «کسانی که دینشان را یک بازی و سرگرمی گرفتند و زندگی دنیا آنها را فریب داد ترک کن.» متأسفانه اکثر مردم دنیا دینشان را یک سلسله بازی و سرگرمی گرفته اند، نه برنامه و راهی برای رسیدن به سعادت واقعی و رسیدن به یک دنیائی که در آن از ظلم و فساد و فقر و جهل و خرد شدن شخصیت انسانها اثری نباشد.
آیه 23 نجم میفرماید: إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ ما تَهْوَى الْأَنْفُسُ وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مِنْ رَبِّهِمُ الْهُدى. «آنها فقط از گمان و چیزی که دلشان میخواهد پیروی میکنند. در صورتی که هدایت (نشان دادن راه صحیح سعادت) از طرف صاحب اختیارشان برای آنها آمده است.» آیه 28 نجم میفرماید: ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ إِنَّ الظَّنَّ لا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئاً. «آنها علمی به آن ندارند. آنها فقط از ظنّ (گمان و خیال) پیروی میکنند، در صورتیکه گمان و خیال انسان را به اندازه ذره‌ای از حقیقت بی نیاز نمیکند.»
خداوند در آیه 12 حجرات میفرماید: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ. «ای افراد با ایمان از بسیاری از گمان‌ها اجتناب کنید، چون بعضی از گمان‌ها گناه است.» آیه 12 نور در باره شایعات میفرماید: لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْراً وَ قالُوا هذا إِفْكٌ مُبِينٌ؟ «چرا مردان و زنان با ایمان به همدیگر خوش گمان نبودند؟ و نگفتند این تهمت آشکاری است.» مردم در مورد پیغمبران میگفتند گمان میکنیم که شما دروغ میگوئید و پیغمبر خدا نیستید. همانطور که به نوح در آیه 27 هود میگفتند: ما نَراكَ إِلاَّ بَشَراً مِثْلَنا وَ ما نَراكَ اتَّبَعَكَ إِلاَّ الَّذِينَ هُمْ أَراذِلُنا بادِيَ الرَّأْيِ. «ما تو را فقط انسانی مثل خودمان می‌بینیم و کسانی را هم که از تو پیروی میکنند آدم‌های پست کم عقل خودمان می‌بینیم.»
و آیه 66 اعراف میفرماید: قالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ إِنَّا لَنَراكَ فِي سَفاهَةٍ وَ إِنَّا لَنَظُنُّكَ مِنَ الْكاذِبِينَ. «بزرگان کافر قوم هود به او (به هود) گفتند: به نظر ما تو آدم کم عقلی هستی، و فکر میکنیم تو آدم دروغگوئی هستی.» و آیه 185 و 186 شعرا میفرماید: قالُوا إِنَّما أَنْتَ مِنَ الْمُسَحَّرِينَ. «به شعیب گفتند تو فقط جادو شده‌ای.» وَ ما أَنْتَ إِلاَّ بَشَرٌ مِثْلُنا وَ إِنْ نَظُنُّكَ لَمِنَ الْكاذِبِينَ. «تو فقط انسانی مثل ما هستی و فکر میکنیم تو آدم دروغگوئی هستی.» چون در زندگی زیاد دروغ شنیده بودند.
آیه 101 اسراء میفرماید: قالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّي لَأَظُنُّكَ يا مُوسى مَسْحُوراً. «فرعون به موسی گفت: ای موسی من فکر میکنم تو جادو شده‌ای.» چون طبیعی است که ما انسانها بیشتر مطابق آنچه در طول زندگی خودمان دیده‌ایم فکر و قضاوت میکنیم. در مورد قیامت هم انسانها دچار شک و تردید هستند. همانطور که در آیه 36 کهف در باره نظر صاحب باغ میفرماید. گفت: ما أَظُنُّ السَّاعَةَ قائِمَةً وَ لَئِنْ رُدِدْتُ إِلى رَبِّي لَأَجِدَنَّ خَيْراً مِنْها مُنْقَلَباً. «فکر نمیکنم که قیامت بر پا شود، و اگر پیش صاحب اختیارم برگردانده شوم جائی بهتر از اینجا خواهم یافت.» آیه 32 جاثیه میفرماید: إِذا قِيلَ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ السَّاعَةُ لا رَيْبَ فِيها قُلْتُمْ ما نَدْرِي مَا السَّاعَةُ إِنْ نَظُنُّ إِلاَّ ظَنًّا وَ ما نَحْنُ بِمُسْتَيْقِنِينَ. «وقتی گفته شود وعده خدا درست است، و شکّی در قیامت وجود ندارد، میگوئید قیامت چیست؟ ما فقط گمانی میکنیم، و به آن یقین نداریم.»
آیه 7 جنّ میفرماید: أَنَّهُمْ ظَنُّوا كَما ظَنَنْتُمْ أَنْ لَنْ يَبْعَثَ اللَّهُ أَحَداً. «آنها گمان میکردند همانطور که شما گمان میکردید که اَلله کسی را مبعوث نمیکند.» آیه 39 قصص در بارۀ فرعون میفرماید: اسْتَكْبَرَ هُوَ وَ جُنُودُهُ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَيْنا لا يُرْجَعُونَ. «فرعون و سپاهیانش در زمین سرکشی کردند و خیال کردند که پیش ما برگردانده نمی‌شوند.»
آیه 110 یوسف میفرماید: برای امتحان افراد با ایمان کمک ما به آنها دیر رسید. حَتَّى إِذَا اسْتَيْأَسَ الرُّسُلُ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوا جاءَهُمْ نَصْرُنا فَنُجِّيَ مَنْ نَشاءُ وَ لا يُرَدُّ بَأْسُنا عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ. «به حدّی که پیغمبران ناامید شدند و خیال کردند به آنها دروغ گفته شده، یاری ما برای آنها آمد، و کسانی را که خواستیم نجات یافتند. عذاب ما از افراد گناهکار بر نمی‌گردد.»
خداوند در باره بیشتر افراد بشر در آیه 22 و 23 یونس میفرماید: إِذا كُنْتُمْ فِي الْفُلْكِ وَ جَرَيْنَ بِهِمْ بِرِيحٍ طَيِّبَةٍ وَ فَرِحُوا بِها جاءَتْها رِيحٌ عاصِفٌ وَ جاءَهُمُ الْمَوْجُ مِنْ كُلِّ مَكانٍ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ أُحِيطَ بِهِمْ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ لَئِنْ أَنْجَيْتَنا مِنْ هذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ. «وقتی سوار کشتی شدند و با باد پاک و موافقی کشتی آنها روان شد و بخاطر آن شاد شدند، ناگاه طوفانی سراغ آنها آمد و امواج از هر طرف به آنها رو آورد و فکر کردند که امواج آنها را در بر می‌گیرد، اَلله را با اخلاص کامل به کمک خواندند و گفتند: خدایا اگر ما را از این طوفان نجات بدهی از افراد سپاسگزار خواهیم بود». فَلَمَّا أَنْجاهُمْ إِذا هُمْ يَبْغُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّما بَغْيُكُمْ عَلى أَنْفُسِكُمْ مَتاعَ الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ إِلَيْنا مَرْجِعُكُمْ فَنُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ. «چون آنها را از دست طوفان و غرق شدن نجات داد، باز در زمین بناحق به ظلم میپردازند و به دیگران ظلم میکنند. ای مردم ظلم شما به ضرر خودتان است، متاع زندگی دنیا چند روز است، بعد بازگشت شما برای رسیدگی به حسابتان پیش ما است. ما شما را از کارهائی که میکردید خبردار میکنیم.» و پاداش کارهایتان را بطور دقیق میدهیم.