|
57
اثر پدران |
ما میدانیم که نسل گذشته از نسل امروز بیسوادتر و کم اطلاع‌تر بودند و نسل قبل از آنها از آنها بیسوادتر و بی اطلاع‌تر بودند، همین طور هر قدر به گذشته دورتر برگردیم از نسل بعد از خود بیسوادتر و بی اطلاع‌تر بودند و وسیله آموزش و کتاب و وسائل تحقیق هم کمتر بود و کارها سنگین‌تر و خستگی‌ها بیشتر بود. امروزه هم که نگاه کنیم می‌بینیم افرادی که اهل مطالعه و تحقیق هستند در جوامع بشری خیلی کم هستند. مردم دنبال تفریح و خوشگذرانی هستند. اگر مطالعه هم میکنند بیشتر جنبه خواندن رمان و حکایت و قصه و مطالب فکاهی هستند یا سرگرم مطالعه اخبار روزی که فردا کهنه میشود یا اخبار ورزشی و هنری هستند که سرشان را گرم کند. چون «انسان‌ها تفریح را بر تحقیق ترجیح می‌دهند.» چون تفریح سختی ندارد ولی تحقیق و شناختن حقیقت از بین هزاران حرف غلط کار سختی است و انسان از سختی و رنج گریزان است. لذا افراد از عقائد آباء و اجداد یعنی پدران خود که نسل به نسل به آنها رسیده پیروی میکنند. عقائدی که در محیط زندگی آنها وجود دارد. آیه 104 مائده و 21 لقمان و 22 و 23 زخرف را هم نگاه کنید. آیه 28 اعراف (سوره 7) میفرماید: إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً قالُوا وَجَدْنا عَلَيْها آباءَنا وَ اللَّهُ أَمَرَنا بِها قُلْ إِنَّ اللَّهَ لا يَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ أَ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ؟ «وقتی کار زشتی میکنند میگویند دیدیم پدرانمان هم همین کار را میکردند. اَلله بما دستور اینکار را داده. بگو: اَلله هیچگاه به کار زشت امر نمیکند. آیا ندانسته از قول اَلله سخن میگوئید؟!» آیه 51 تا 54 انبیاء (سوره 21) میفرماید: «ما به ابراهیم قبلاً رشدش را دادیم و وضع او را میدانستیم». إِذْ قالَ لِأَبِيهِ وَ قَوْمِهِ ما هذِهِ التَّماثِيلُ الَّتِي أَنْتُمْ لَها عاكِفُونَ. «وقتی که به پدر و قومش گفت: این مجسمه‌هائی که شما برای عبادت معتکف درگاهشان شده‌اید چیستند؟» قالُوا وَجَدْنا آباءَنا لَها عابِدِينَ. «گفتند دیدیم که پدرانمان آنها را می‌پرستیدند.» قالَ لَقَدْ كُنْتُمْ أَنْتُمْ وَ آباؤُكُمْ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ. «ابراهیم به آنها گفت: هم شما هم پدرانتان بطور روشن در گمراهی بوده‌اید.» این دلیل نشد که چون پدرانتان اینکار را میکرده‌اند کارشان صحیح بوده و شما باید کورکورانه از راه آنان پیروی کنید. ولی می‌بینیم این پیروی کورکورانه در همه جهان وجود دارد و مردم جهان بدون تحقیق در اینکه عقائد پدرانشان صحیح بوده یا غلط از عقائد پدران و اجداد خود پیروی میکنند. پیغمبران هم برای این می‌آمدند که به آنها هشدار دهند که راه پدرانشان غلط بوده. چون پدران آنها هم مثل خودشان کورکورانه از عقائد پدرانشان پیروی میکرده‌اند و هیچگاه به این فکر نمی‌افتادند که راه پدرانشان و عقائد آنها صحیح بوده یا غلط تا بررسی کنند و ببینند اگر صحیح است با اطمینان خاطر از آن پیروی کنند و اگر غلط است از راه غلط آنها پیروی نکنند و اشتباهات آنها را تکرار نکنند و سر از جهنم سوزان در نیاورند. آنها در مقابل پیغمبران می‌ایستادند و به آنها میگفتند شما میخواهید ما دست از عقائد آباء و اجداد خود برداریم و درست میگفتند. چون پیغمبران برای این می‌آمدند که عقائد غلط آنها را تصحیح کنند و آنها را از رفتن در راه غلط باز دارند. قرآن در آیه 78 یونس (سوره 10) میفرماید: فرعون و سران مصر به موسی گفتند: أَ جِئْتَنا لِتَلْفِتَنا عَمَّا وَجَدْنا عَلَيْهِ آباءَنا وَ تَكُونَ لَكُمَا الْكِبْرِياءُ فِي الْأَرْضِ وَ ما نَحْنُ لَكُما بِمُؤْمِنِينَ. «آیا آمده‌اید که ما را از آئینی که پدرانمان را بر آن یافتیم منحرف بکنید و بزرگی متعلق به شما باشد؟ ما حرفهای شما را قبول نداریم.»
می‌بینیم که دلبستگی به عقائد پدران و اجداد خود آنهارا از فکر کردن در باره حرفهای موسی و هارون باز میداشت و با توجه به روحیه خود که دنبال قدرت و بزرگی بودند آنها را هم مثل خود می‌پنداشتند. سران کافر قوم عاد نیز به پیغمبرشان، هود گفتند: قالُوا أَ جِئْتَنا لِنَعْبُدَ اللَّهَ وَحْدَهُ وَ نَذَرَ ما كانَ يَعْبُدُ آباؤُنا فَأْتِنا بِما تَعِدُنا إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ. «آیا آمده‌ای که فقط اَلله را بندگی کنیم (بپرستیم) و بت‌هائی را که پدرانمان بندگی میکردند ترک کنیم؟! اگر راست میگوئی عذابی که ما را از آن میترسانی بر سر ما بیار.» می‌بینیم که پیغمبرشان برای همان مأموریت آمده بود که آنها را از راه غلطشان باز دارد و آنها هم همان دلبستگی را به عقائد پدران و اجداد خود داشتند. آیه 87 هود (سوره 11) میفرماید: قالُوا يا شُعَيْبُ أَ صَلاتُكَ تَأْمُرُكَ أَنْ نَتْرُكَ ما يَعْبُدُ آباؤُنا أَوْ أَنْ نَفْعَلَ فِي أَمْوالِنا ما نَشؤُا إِنَّكَ لَأَنْتَ الْحَلِيمُ الرَّشِيدُ! «قوم شعیب نیز به او گفتند: ای شعیب آیا نماز تو به تو دستور میدهد که ما آنچه را که پدرانمان می‌پرستیدند ترک کنیم یا از دخالت در مالمان آنطور که میخواهیم دست برداریم؟! تو آدم پر حوصله و فهمیده‌ای هستی!» این حرفها از تو بعید است ! این حرفها چیست که میزنی؟ از آدمی مثل تو انتظار این حرفها را نداشتیم. در باره پیغمبرانی که بعد از نوح و عاد و ثمود آمدند آیه 10 ابراهیم (سوره 14) میفرماید: قالَتْ رُسُلُهُمْ أَ فِي اللَّهِ شَكٌّ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَ يُؤَخِّرَكُمْ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى قالُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلاَّ بَشَرٌ مِثْلُنا تُرِيدُونَ أَنْ تَصُدُّونا عَمَّا كانَ يَعْبُدُ آباؤُنا فَأْتُونا بِسُلْطانٍ مُبِينٍ. «پیغمبرانشان به آنها گفتند: آیا در باره اَلله که آفریننده آسمان‌ها و زمین است شکی وجود دارد؟ این خدا شما را دعوت میکند که گناهان شما را بیامرزد و تا مدت معینی عذاب شما را عقب می‌اندازد. به آنها گفتند: شما آدم‌هائی مثل ما هستید. میخواهید ما را از پرستش آنچه پدرانمان می‌پرستیدند باز دارید. لذا معجزه آشکاری برای اثبات ادعای خود بیاورید.» می‌بینیم که پیغمبران برای این آمده‌اند که مردم را از عقائد و روش غلطی که مردم داشته‌اند باز دارند و راه صحیح را به آنها نشان بدهند ولی مردم بخاطر دلبستگی به عقائد آباء و اجداد خود از پذیرش راهنمائی آنها خودداری میکردند. و می‌بینیم با نشان دادن این روحیه در اقوام مختلف، خداوند ثابت میکند که روحیه طبیعی مردم این است و مردم بدون بررسی و کورکورانه از عقائد آباء و اجداد خود پیروی میکنند. همانطور که امروز نیز در تمام جهان شاهد آن هستیم. بقول سعدی «سعدی به روزگاران مهری نشسته بر دل بیرون نمیتوان کرد الاّ به روزگاران.» لذا باید اصلاح طلبان واقعی در کار خود صبر و استقامت داشته باشند و با حوصله کامل مردم را با حقیقت دین آشنا کنند و مردم را با دین واقعی آشنا کنند و به راه صحیح هدایت کنند. خداوند در آیه 109 هود (سوره 11) میفرماید: فَلا تَكُ فِي مِرْيَةٍ مِمَّا يَعْبُدُ هؤُلاءِ ما يَعْبُدُونَ إِلاَّ كَما يَعْبُدُ آباؤُهُمْ مِنْ قَبْلُ وَ إِنَّا لَمُوَفُّوهُمْ نَصِيبَهُمْ غَيْرَ مَنْقُوصٍ. «از آنچه اینها می‌پرستند (بندگی و اطاعت محض میکنند) دچار شک و تردید نشو. آنها فقط همانطور که قبلاً پدرانشان عبادت (بندگی) میکردند عبادت میکنند. ما جزای آنها را بدون کاهش به طور کامل به آنها خواهیم داد.» لذا خداوند در آیه 36 اِسراء (سوره 17) میفرماید: لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ. «از آنچه نمیدانی (بدون مطالعه و تحقیق) پیروی نکن.» و در آیه 116 انعام (سوره 6) میفرماید: إِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ يَخْرُصُونَ. «اگر از بیشتر کسانی که در زمین هستند اطاعت کنی، تو را از راه اَلله منحرف میکنند. آنها فقط از گمان پیروی میکنند. (چون اهل تحقیق نیستند) و فقط دروغ میگویند.» و در آیه 15 لقمان (سوره 31) میفرماید: إِنْ جاهَداكَ عَلى أَنْ تُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ. «اگر پدر و مادرت کوشش کردند که چیزی را که نمیدانی شریک من است شریک من بسازی از آنها اطاعت نکن. ولی باز در زندگی دنیا با آنها بخوبی رفتار کن. واز راه کسی که بسوی اطاعت از دستورهای من برگشت پیروی کن. بازگشت همه شما پیش من است و من شما را از درست و غلط بودن کارهائی که میکردید با خبر میکنم.»