5 سنّت

سُنَّت یعنی «روش: طرز کار» در قرآن 8 بار از سُنَّهُ اللهِ «روش و طرز کار خدا : الله» صحبت شده از جمله در آیۀ 23 سورۀ فتح سوره 48 که میفرماید: «این روش خدا (الله) است که قبلاً صورت گرفته و تبدیلی در سنت الله نمی یابی.» سُنَّةَ اللَّهِ الَّتِي قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلُ وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلاً. آیه 38 و 62 احزاب و 43 فاطر و 85 غافر (مؤمن) و 23 فتح را هم ببینید. در قرآن 13 بار از سنَّه و 2 بار از سُنَن که جمع سنّت است صحبت شده است. از سنّت رسول در قرآن صحبتی نشده است. ولی 12 بار دستور داده شده که از رسول اطاعت کنید. از جمله آیۀ 46: 8 سورۀ انفال که میفرماید: وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ. «از الله و رسولش اطاعت کنید و با هم نزاع نکنید چون سست میشوید و قدرتتان از بین میرود. صبر داشته باشید، چون الله با افراد صبور است.» متأسفانه مسلمانان به این دستور عمل نکردند و قدرت و عظمت خود را که در سایه اتحاد بدست آورده بودند در اثر اختلاف از دست دادند و اسیر غیر مسلمانان شدند. خداوند در آیۀ 59 : 4 سورۀ نساء می‌فرماید: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِي شَيْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ. «ای افراد با ایمان از الله و رسول و اولیاء امور مسلمانتان پیروی کنید. اگر به الله و روز آخرت ایمان دارید، اگر در مورد چیزی اختلاف نظر دارید آن را به الله و رسول برگردانید.» این اختلاف نظر با اولیاء امور است. چون اگر اختلاف نظر با یکدیگر باشد باید به قاضی که مسئول بررسی اختلافها است مراجعه کنند در صورتیکه می بینیم در قسمت دوم دستور مراجعه به اولیاء امور داده نشده است و میفرماید: «آن را به الله و رسول برگردانید.» نه به اولیاء امور. این اختلاف نظر با خود اولیاء امور است که اگر دستوری بر خلاف دستور الله که در قرآن است دادند نباید از آنها اطاعت کرد و به قول دکتر بهشتی در کتاب «خدا از دیدگاه قرآن» در بحث «توحید در اطاعت و سرسپردگی» می نویسد: «اجرا کننده باید دستوری را که به او داده میشود از این نظر ارزیابی کند و اگر بر خلاف عدالت و قانون (قرآن) بود از اجرای آن خودداری کند.» به وسط کتاب فوق مراجعه کنید. (نقل به مفهوم) چون به نظر دکتر بهشتی اطاعت مطلق و بدون چون و چرا فقط از خدا جائز است و بس و هیچکس جز خدا شایسته آن نیست. چون اگر دستور اولیاء امور بر خلاف دستور خدا باشد اطاعت از آن زیر پا گذاشتن دستور خدا را در بر دارد و مسلمان واقعی کاری بر خلاف دستور خدا نمیکند و نظری بر خلاف دستور خدا نمیدهد . مسلمان واقعی چنین است.

خداوند در آیۀ 60: 4 سورۀ نساء یعنی بعد از آیه مورد بحث میفرماید: أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ. «آیا کسانی را ندیدی که خیال میکنند به آنچه بتو نازل شده (یعنی به قرآن) و آنچه قبل از تو نازل شده (تورات و انجیل و صحف انبیاء) ایمان دارند ولی (بجای مراجعه به کتاب الهی) میخواهند حکمیّت (داوری) به طاغوت ببرند در صورتیکه به آنها دستور داده شده که طاغوت را قبول نداشته باشند.»

طاغوت یعنی طغیانگر. یعنی هر کسی که در مقابل خدا طغیان کند و نظری بر خلاف نظر خدا و کتاب الهی بدهد و بخواهد دیگران از دستورش اطاعت کنند. خداوند در آیۀ 256: 2 سورۀ بقره میفرماید: فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى لاَ انْفِصامَ لَها. «هر کس منکر طاغوت شود و به الله ایمان بیاورد به دستآویز محکمی چسبیده که پاره شدنی نیست.» خداوند در آیۀ 36: 16 سورۀ نحل میفرماید: لَقَدْ بَعَثْنا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ. «در بین هر امتی (گروهی) پیغمبری مبعوث کردیم که به آنها بگوید الله را عبادت (بندگی و اطاعت محض) کنید و از اطاعت طاغوت خودداری کنید.» و در آیۀ 17: 39 سورۀ زمَر میفرماید: الَّذِينَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ يَعْبُدُوها وَ أَنابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرى. «کسانی که از بندگی طاغوت خودداری کردند و به سوی خدا (الله) برگشتند مژده دارند.» عبادت یعنی بندگی. یعنی اطاعت محض از فرمان کسی و خود را در مقابل او کوچک دیدن و کوچک ساختن. بنده کسی است که در مقابل ارباب خود از خود اختیاری ندارد و بدون چون و چرا از هر دستوری که اربابش (مالک و صاحب اختیارش) به او بدهد اطاعت میکند. مسلمان بنده و تسلیم حکم و نظر خدا است و بس. چون خداوند در آیۀ 3: 7 سورۀ اعراف میفرماید: اِتَّبِعُوا ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ وَ لا تَتَّبِعُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِياءَ . «از آنچه از صاحب اختیارتان (خداوند) بشما نازل شده (وحی: کتاب الهی: قرآن) پیروی کنید و از اولیائی غیر از آن پیروی نکنید.» لذا مسلمان واقعی تسلیم حکم و نظر خداوند است و از اولیائی غیر از قرآن پیروی نمیکند ولی متأسفانه قدرتهای زمان و اَحبار و رُهبان مطابق آیۀ 24: 79 نازعات و 31: 9 توبه مردم را ببردگی گرفتند و ارباب مردم شدند. و مردم در اثر بی اطلاعی از دین واقعی و معنی توحید بنده آنان شدند نه بنده خدا.

خداوند در آیۀ 69: 4 سورۀ نساء میفرماید: وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ. «افرادی که از الله و رسول اطاعت کنند آنها با کسانی هستند که الله به آنها لطف کرده از قبیل پیغمبران، صدّیقان، شاهدان و درستکاران.» چون رسول خدا (ص) تسلیم حکم و نظر خدا بود و کاری بر خلاف قرآن نمیکرد و حرفی بر خلاف آن نمیزد و از قرآن اطاعت کامل داشت. پیغمبر (ص) در آیۀ 91 و 92 نمل سورۀ 27 میفرماید: وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ * وَ أَنْ أَتْلُوَا الْقُرْآنَ. «بمن دستور داده شده که مسلمان (تسلیم حکم و نظر خدا) باشم و قرآن بخوانم.» لذا پیغمبر تسلیم حکم و نظر خدا بود و قرآن میخواند و از آن اطلاع داشت و کاری بر خلاف آن نمیکرد و حرفی بر خلاف آن نمیزد. به آیۀ 14: 6 و آیۀ 72: 2 و آیۀ 20: 3 و آیۀ 66: 40 و 12: 39 هم نگاه کنید.

خداوند در آیۀ 162 تا 164: 6 سورۀ انعام به پیغمبر (ص) میفرماید: قُلْ إِنَّ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيايَ وَ مَماتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ * لا شَرِيكَ لَهُ وَ بِذلِكَ أُمِرْتُ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ * قُلْ أَ غَيْرَ اللَّهِ أَبْغِي رَبًّا وَ هُوَ رَبُّ كُلِّ شَيْ‏ءٍ. «بگو: نماز من، عبادت من، زندگی من و مرگ من برای الله صاحب اختیار جهانیان است. شریکی ندارد و بمن دستور اینکار داده شده و من بیش از همه مسلمان (تسلیم حکم و نظر خدا) هستم. بگو آیا اربابی (صاحب اختیاری) غیر از الله بجویم در صورتیکه او صاحب اختیار هر چیزی است.» خداوند به پیغمبر در آیۀ 106: 6 سورۀ انعام دستور میدهد که، اِتَّبِعْ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ. «از آنچه از صاحب اختیارت بتو وحی شده (یعنی از قرآن) پیروی کن. معبودی (وجودی که انسان بنده و مطیع محض او باشد و در مقابل او احساس کوچکی کند) غیر از خدا وجود ندارد. و از مشرکان روگردان باش.» آیه 109 یونس و 2 احزاب را هم ببینید. پیغمبر مسلمان (تسلی محض حکم و نظر خدا) بود و مطابق این دستور از قرآنی که از خداوند به او وحی شده بود پیروی میکرد و بنده و مطیع کس دیگری نبود. حرفی بر خلاف قرآن نمی زد و کاری بر خلاف قرآن نمیکرد. خداوند در آیۀ 203: 7 سورۀ اعراف به پیغمبر دستور میدهد که قُلْ إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى إِلَيَّ مِنْ رَبِّي. «بگو: من فقط از آنچه از صاحب اختیارم بمن وحی میشود پیروی می کنم.» آیۀ 50: 6 سورۀ انعام را هم ببینید. خداوند در آیۀ 18: 45 سورۀ جاثیه به پیغمبر (ص) میفرماید: لا تَتَّبِعْ أَهْواءَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ. «از دلخواه افراد نادان پیروی نکن.» و در آیۀ 150: 6 سورۀ انعام میفرماید: لا تَتَّبِعْ أَهْواءَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ. «از دلخواه کسانی که منکر آیات ما شدند و به آخرت ایمان ندارند پیروی نکن.» و در آیۀ 49: 5 سورۀ مائده میفرماید: أَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ وَ احْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ ما أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ. «بین آنها مطابق آنچه الله بتو نازل کرده (یعنی مطابق قرآن) حکم کن و از دلخواه آنان پیروی نکن و مواظب باش که تو را از بعضی از چیزهایی که الله بتو نازل کرده منحرف نکنند.»

پیغمبر خدا (ص) در حدیث 10 صفحۀ 78 جلد 18 وسائل الشیعه میفرماید: ما وافَقَ کِتابَ اللهِ فَخُذُوُهُ وَ ما خالَفَ کِتابَ اللهِ فَدَعوُهُ. «آنچه موافق کتاب خدا (قرآن) است بگیرید و آنچه مخالف کتاب خدا است ترک کنید.» و در حدیث 15 صفحۀ 79 آن میفرماید: اَیُّها النّاسُ ما جاءَکُم عَنّی یُوافِقُ کِتابَ اللهِ فَاَنَا قُلْتُهُ وَ ما جاءَکُم یُخالِفُ کِتابَ اللهِ فَلَمْ اَقُلْهُ. «ای مردم هر چه از قول من بشما گفتند که موافق کتاب الله است من گفته ام و آنچه مخالف قرآن باشد من نگفته ام.»