48 هدایت

قرآن در آیه 120 بقره (سوره 2) و آیه 71 انعام (سوره 6) میفرماید: إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدى. «هدایت خدا هدایت واقعی است.» و رسول خدا (ص) در صفحه 25 جلد 92 بحارالانوار میفرماید: مَنْ طَلَبَ الْهُدی فی غَیْرِ الْقُرْآنِ اَضَلَّهُ اللهُ. «کسی که هدایت را در چیزی غیر از قرآن بجوید اَلله (خداوند) او را گمراه کرده.» و علی علیه‌السلام در خطبه 175 یا 176 نهج‌البلاغه میفرماید: وَاعْلَمُوا أَنَّ هذَا الْقُرْآنَ هُوَ النَّاصِحُ الَّذِي لاَ يَغُشُّ، وَ الْهَادِي الَّذِي لاَ يُضِلُّ، وَ الُْمحَدِّثُ الَّذِي لاَ يَكْذِبُ ... فَكُونُوا مِنْ حَرَثَتِهِ وَ أَتْبَاعِهِ ... وَ اتَّهِمُوا عَلَيْهِ آرَاءَكُمْ. «بدانید که این قرآن نصیحت کننده‌ای است که دغلکاری نمیکند و راهنمائی است که گمراه نمیکند و گوینده‌ای است که دروغ نمیگوید ... بنابراین از کسانی باشید که قرآن میکارند (در سخن) و از پیروان قرآن هستند ... و عقائد و نظرهای خود را در مقابل قرآن به غلط بودن متهم کنید.» قرآن در آیه 44 مائده (سوره 5) میفرماید: مَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْكافِرُونَ. «کسانی که مطابق ما أَنْزَلَ اللَّهُ (آنچه اَلله ناز کرده: وحی الهی: کتاب الهی) حکم نکنند کافرند.» ولی در آیه 170 بقره (سوره 2) و با اندکی اختلاف در آیه 21 لقمان (سوره 31) میفرماید: إِذا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما وَجَدْنا عَلَيْهِ آباءَنا. «وقتی به آنها گفته شود از آنچه اَلله نازل کرده (وحی و کتاب الهی) پیروی کنید میگویند: ما از آنچه پدرانمان را بر آن یافتیم پیروی میکنیم.» در دنباله آن در بقره و آیه 104 مائده (سوره 5) میفرماید: أوَ لَوْ كانَ آباؤُهُمْ لا يَعْلَمُونَ شَيْئاً وَ لا يَهْتَدُونَ. «اگرچه پدران آنها عقل خود را بکار نینداخته و حقیقت دین را نفهمیده باشند و راه صحیح را نشناخته باشند؟!» میدانیم که بطور کلی پدران نسل امروز بیسوادتر از نسل امروز بودند و پدران آنها هر قدر بعقب برگردیم از آنها بیسوادتر بوده‌اند. ولی اینها نسلاً بعد نسل از پدران بیسواد و بی اطلاعشان پیروی میکردند. میدانیم که بمردم تلقین کرده بودند که شما قرآن را نمی‌فهمید و فهم قرآن احتیاج به تفسیر پیغمبر ص دارد. ولی بزرگان شیعه این نظر را غلط میدانستند. به تفسیر المیزان علامه طباطبائی و تفسیر تبیان شیخ طوسی که بنیانگذار فقه شیعه و صاحب دو کتاب استبصار و تهذیب که دو کتاب از چهار کتاب معتبر شیعه است و تفسیر مجمع البیان شیخ طبرسی که به دائره المعارف شیعه مشهور است و تفسیر ابوالفتوح رازی و تفسیر گازر در ذیل آیه 82 نساء (سوره 4) مراجعه نمائید. آیه 161 تا 164 انعام (سوره 6) میفرماید: قُلْ إِنَّنِي هَدانِي رَبِّي إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ دِيناً قِيَماً مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ. «بگو: صاحب اختیارم مرا به راه راست، دینی پر ارزش، هدایت کرده به دین ابراهیم حق جو، او مشرک نبود.» قُلْ إِنَّ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيايَ وَ مَماتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ. «بگو: نماز من، عبادات من، زندگی من، مرگ من برای اَلله صاحب اختیارم تمام افراد بشر است.» لا شَرِيكَ لَهُ وَ بِذلِكَ أُمِرْتُ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ. «شریکی ندارد. و به من دستور اینکار داده شده و من از لحاظ تسلیم بودن اولین مسلمان هستم.» قُلْ أغَيْرَ اللَّهِ أَبْغِي رَبًّا وَ هُوَ رَبُّ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ لا تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ إِلاَّ عَلَيْها وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى. «بگو: آیا دنبال صاحب اختیاری غیر از اَلله بگردم در صورتیکه او صاحب اختیار هر چیزی است. هر کسی هر کاری میکند بر عهدۀ خودش است. و هیچکس بار گناه دیگری را بر نمیدارد.» آیه 90 انعام پس از اینکه از آیه 74 آن ببعد از ابراهیم و پیغمبران بعد از او صحبت میکند، میفرماید: أُولئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ. «آنها کسانی بودند که اَلله هدایتشان کرد. بنابراین به هدایت آنها اقتدا کن.»

آیه 31 رعد (سوره 13) میفرماید: أَ فَلَمْ يَيْأَسِ الَّذِينَ آمَنُوا أَنْ لَوْ يَشاءُ اللَّهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعاً. «آیا افراد با ایمان مأیوس نشده‌اند از اینکه اگر اَلله بخواهد همه مردم را هدایت میکند؟» آیه 149 انعام (سوره 6) و آیه 9 نحل (سوره 16) میفرماید: لَوْ شاءَ لَهَداكُمْ أَجْمَعِينَ. «اگر اَلله میخواست همه شما را هدایت میکرد.» ولی آنوقت نه امتحانی در کار بود و نه اختیاری نه ثواب و عقابی و نه بهشت و دوزخی. ولی خداوند به انسان اختیار انتخاب راه را داده و پیغمبران را هم فرستاده تا بوسیله آنها راه صحیح زندگی و تأمین سعادتشان را به آنها نشان دهد ولی اختیار با آنها است که پیروی بکنند یا مخالفت کنند یا با اسمی خودشان را دلخوش سازند. آیه 69 عنکبوت میفرماید: الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ. «کسانی که در راه شناختن هدایت ما کوشش کردند راه‌هایمان را به ایشان می‌شناسانیم (هدایتشان میکنیم) چون اَلله با نیکوکاران است.» هدایت یعنی راهنمائی یعنی نشان دادن راه. آیه 9 یونس (سوره 10) میفرماید: إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ يَهْدِيهِمْ رَبُّهُمْ بِإِيمانِهِمْ. «کسانی را که ایمان آوردند و کار صحیح و درست کردند صاحب اختیارشان بعلت ایمانشان هدایتشان میکند.» خداوند پس از اینکه آدم و همسرش بعلت کاری که کردند توبه کردند، در آیه 38 بقره (سوره 2) میفرماید: قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمِيعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ. «گفتیم. همگی پایین بروید. هر وقت هدایت من برای شما آمد، کسانی که از هدایت من پیروی کردند نه ترسی دارند غصّه‌ای.» آیه 89 نحل (سوره 16) میفرماید: نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى لِلْمُسْلِمِينَ. «ما قرآن را که بیان هر چیز در آن هست و راهنمائی و رحمت و بشارتی برای افرادی است که تسلیم آن هستند، بر تو نازل کردیم.» آیه 97 بقره (سوره 2) میفرماید: قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ وَ هُدىً وَ بُشْرى لِلْمُؤْمِنِينَ. «بگو چه کسی دشمن جبرئیل است؟ جبرئیل قرآن را که کتاب‌های قبلی را تصدیق میکند و هدایت و بشارتی برای افراد با ایمان است به اذن اَلله (خدا) بر قلب تو نازل کرد.» خداوند در آیه 56 قصص (سوره 28) میفرماید: إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ. «تو هر کس را که دوست داشته باشی نمیتوانی هدایت کنی. ولی اَلله هر کس را که بخواهد هدایت میکند. و او کسانی را که هدایت شده‌اند بهتر میشناسد.» چون علاقه به آنچه شنیده‌اند و به آن خو گرفته‌اند پرده‌ای شده که آنها را از شنیدن و فکر کردن باز میدارد. ولی خداوند همانطور که دیدیم کسانی را که برای شناختن دین کوشش میکنند به راه‌های خودش هدایت میکند. ولی کسانی که به اعتقادات آباء و اجدادی خود دلبستگی دارند حاضر نیستند حرفی بر خلاف آن بشنوند. همانطور که هود ع در آیه 136 شعراء (سوره 26) میگویند: سَواءٌ عَلَيْنا أَ وَعَظْتَ أَمْ لَمْ تَكُنْ مِنَ الْواعِظِينَ. «دردسر نکش، چه نصیحت بکنی چه نکنی برای ما مساوی است.» بیخود زحمت نکش حرفهای تو در ما اثر ندارد. آیه 88 بقره میفرماید: قالُوا قُلُوبُنا غُلْفٌ بَلْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَقَلِيلاً ما يُؤْمِنُونَ. «گفتند: دل‌های ما در غلاف است. (حرفهای تو اثری در ما ندارد.) اینطور نیست بلکه اَلله بعلت افکارشان آنها را از رحمت خود دور کرده. بنابراین عده کمی از آنها ایمان می‌آورند.» قرآن بارها از جمله در آیه 107 نحل میفرماید: ذلِكَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّوا الْحَياةَ الدُّنْيا عَلَى الْآخِرَةِ وَ أَنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ. «این خشم و عذاب الهی بعلت این است که آنها زندگی دنیا را بر آخرت ترجیح دادند. اَلله کسانی را که منکر حقیقت میشوند هدایت نمیکند.» کفر ضد ایمان است. ایمان یعنی عقیده داشتن. کفر یعنی عقیده نداشتن و منکر بودن و انکار کردن و قبول نکردن. چون هدف بسیاری از انسان‌ها زندگی دنیا است به هر قیمت و هر خیانت و هر نوع و هر فریبکاری و هر دروغگوئی و هر چاپلوسی. این‌ها حاضر نیستند به حرف دیگری غیر از آنچه دوست دارند گوش بدهند. خداوند در آیه 2 و 3 دهر: انسان (سوره 76) میفرماید: إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْناهُ سَمِيعاً بَصِيراً * إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبِيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً. «ما انسان را از نطفه آمیخته‌ای خلق کردیم. به او قدرت شنوائی و بینایی دادیم تا او را امتحان کنیم و راه صحیح را به او نشان دادیم چه سپاسگزار این راهنمایی باشد چه قدر آن را نشناسد.» کُفران بمعنی قدر ناشناسی است. خداوند در آیه 67 سوره مائده (سوره 5) به پیغمبر ص میفرماید: يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ. «ای پیغمبر آنچه از صاحب اختیارت بتو نازل شده به مردم بگو. اگر اینکار را نکنی وظیفه رسالت صاحب اختیارت را انجام نداده‌ای (نترس) اَلله تو را از شرّ مردم حفظ میکند. چون اَلله افراد کافر را هدایت نمیکند.»