26 نماز

لذا مسلمان واقعی موظف است نماز را بخواند. ولی این حکم برای چه صادر شده؟ خداوند در آیه 45 عنکبوت (سوره 29) میفرماید: اتْلُ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ. «قرآن را تا آنجا که بتو وحی شده بخوان و نماز را بپا دار. چون نماز انسان را از کارهای زشت و ناروا باز میدارد و مسلماً یاد خدا بزرگتر است.» و به موسی علیه‌السلام در آیه 14 طه (سوره 20) میفرماید: إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ أَنَا فَاعْبُدْنِي وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي. «من اَلله هستم. معبودی (وجودی که انسان بنده او شود و در مقابلش احساس کوچکی کند و مطیع محض فرمانش باشد) غیر از من وجود ندارد. بنابراین عبادت (بندگی و اطاعت بی چون و چرای) مرا بکن. و نماز را برای اینکه بیاد من باشی بپادار.» پس نماز را برای اینکه انسان بیاد خدا باشد و از کارهای زشت و ناروا خودداری کند تا بتواند در ساختن یک دنیای پاک شرکت داشته باشد میخواند، نه اینکه خدا به نماز ما احتیاج دارد. چون میدانم که مسلمان در نماز خود میگوید: اللَّهُ الصَّمَدُ. « اَلله بی نیاز و برآورنده نیاز کلیه موجودات است.» چون میدانیم که آیه 6 هود (سوره 11) میفرماید: ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ رِزْقُها. «هر جنبنده (موجود زنده)ای که در زمین است روزی (رزق) او بر عهده اَلله است.» و آیه 7 زمّر میفرماید: إِنْ تَكْفُرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنْكُمْ. «اگر کافر شوید اَلله احتیاجی بشما ندارد و بی نیاز از شما است.» اما نماز را چگونه باید خواند؟ خداوند در آیه 110 اسراء (سوره 17) میفرماید: لا تَجْهَرْ بِصَلاتِكَ وَ لا تُخافِتْ بِها وَ ابْتَغِ بَيْنَ ذلِكَ سَبِيلاً. «نمازت را نه بلند بخوان نه آهسته بلکه حالتی بین این دو را در پیش گیر.» مسلمان برای خواندن نماز وضو میگیرد. چون خداوند در آیه 6 مائده (سوره 5) آخرین سوره‌ای که نازل شده و در آن حکم الهی وجود دارد و با آمدن آن دین کامل شده میفرماید: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ وَ إِنْ كُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا وَ إِنْ كُنْتُمْ مَرْضى أَوْ عَلى سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَ أَيْدِيكُمْ مِنْهُ ما يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَ لِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ. «ای افراد با ایمان وقتی برای نماز برخاستید صورت و دستهایتان را تا آرنج بشویید و به سرتان مسح بکشید و پاهایتان را تا قوزک پا؛ و اگر جنب بودید خود را پاک سازید؛ و اگر مریض یا برسفر بودید یا یکی از شما از مستراح آمد و آب پیدا نکردید با خاک پاک تیمّم کنید. و از آن خاک بصورت و دستهایتان مسح بکشید. اَلله نمی‌خواهد برای شما دردسری فراهم کند؛ بلکه میخواهد شما را پاک سازد، شاید سپاسگزاری کنید.» اما مسلمان در نماز چه میگوید: خداوند در آیه 111 اِسراء (سوره 17) میفرماید: قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً. «بگو: ستایش اختصاص به اَلله دارد که فرزندی نگرفته و در فرمانروائی خود شریکی ندارد و بعلت ضعف مددکاری برای او نیست (چون مذلّتی ندارد) و او را تکبیر بگو.» مسلمان در نماز خود سوره حمد یا فاتحه الکتاب را میخواند تا دستور اول را انجام داده باشد و سوره اخلاص (قُلْ هُوَ اللَّهُ) را میخواند تا دستور دوم را انجام داده باشد و در تشهد (وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ) را میگوید تا دستور سوم را انجام داده باشد و در سوره اخلاص دستور چهارم را اجرا میکند و میگوید «لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ» و برای اجرای دستور پنجم نماز را با (اَللهُ اَکبَر) شروع و ختم می‌کند و در هر به رکوع و سجود رفتن و از آنها برخاستن (اَللهُ اَکبَر) میگوید. اما اوقات نماز. خداوند در آیه 103 نساء (سوره 4) میفرماید: إِنَّ الصَّلاةَ كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتاباً مَوْقُوتاً.‌ «نماز وظیفه‌ای است که وقت آن برای افراد با ایمان تعیین شده» اما اوقات آن. خداوند در آیه 114 هود (سوره 11) میفرماید: أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ. «نماز را دو طرف روز (یعنی قبل از طلوع خورشید و بعد از غروب آن) و پاره اول شب بخوان.» در اینجا نماز صبح و مغرب و عشاء بیان شده و در آیه 78 اسراء (سوره 17) میفرماید: أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ. «نماز را در موقع غروب خورشید تا تاریکی شب و در سپیده صبح بخوان.» در این آیه دو وقت نماز صبح و مغرب بیان شده است و در آیه 79 اِسراء نماز شب بصورت نافله بر پیغمبر واجب شده که بعضی از افراد مسلمان آن را بصورت نماز مستحب میخوانند. بقیه نمازها یا بصورت تسبیح است یا بصورت حمد. مثلاً خداوند در آیه 130 طه (سوره 20) میفرماید: فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى. «در مورد تهمت‌هائی که بتو میزنند صبر و استقامت داشته باش و قبل از طلوع خورشید و قبل از غروب آن و اوائل شب و اطراف روز به ستایش صاحب اختیارت تسبیح بگو تا راضی شوی.» این آیه بقولی اشاره به نماز عصر (قبل از غروب) میکند. آیه 39 ق (سوره 50) را هم ببینید. فرمان تسبیح گفتن 15 بار در قرآن آمده است. که عبارتست از: سُبْحانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ و اَلله اَکبَرُ. « اَلله والا و منزّه است. ستایش فقط شایسته اَلله است. معبودی (وجودی که قابل آن باشد که انسان در مقابل او احساس و ابراز کوچکی کند و مطیع بدون چون و چرای فرمانش باشد) غیر از اَلله وجود ندارد. و اَلله بزرگتر است.» بزرگتر از بت‌هائی که میسازند و آنچه انسان تصور کند. چون خالق آسمان‌ها و زمین کجا و یک موجود کوچک روی زمین کجا؟ آیه 17 و 18 روم (سوره 30) میفرماید: فَسُبْحانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ * وَ لَهُ الْحَمْدُ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِيًّا وَ حِينَ تُظْهِرُونَ. «وقتی روز را به شب میرساند و شب را به روز اَلله منزه و والا است و ستایش (مدح و ثنا) در آسمان‌ها و زمین به او اختصاص دارد چه در شب چه موقع ظهر.» در آیه 18 صحبت از این است که حمد سزاوار خداوند است. مسلمان برای گفتن این حمد هنگام ظهر نماز میخواند. می‌بینیم که نماز عصر بصورت تسبیح و نماز ظهر بصورت حمد خدا آمده است و لفظ صَلوه (نماز) در مورد آن بکار نرفته. در قرآن آیه دیگری در مورد وقت نماز نیامده است. البته مسلمان واقعی باید مطابق آیه 130 طه در اطراف روز خدا را تسبیح بگوید. اما در باره رکوع و سجود، آیه 43 بقره (سوره 2) میفرماید: أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ* «نماز را بپا دارید و زکات بدهید و با رکوع روندگان به رکوع بروید.» و آیه 77 حج (سوره 22) میفرماید: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ افْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ. «ای افراد با ایمان رکوع کنید و سجده نمائید و بندگی صاحب اختیارتان را بکنید، و کار خیر بنمائید تا رستگار شوید.» مسلمان برای خواندن نماز رو به قبله می‌ایستد. چون خداوند در آیه 144 بقره (سوره 2) میفرماید: فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ. «رویت را بطرف مسجدالحرام برگردان و هر جا بودید صورتتان را بطرف آن برگردانید.» مسجدالحرام مسجدی است که در مکه است و خانه کعبه در آن واقع شده. ذکر رکوع و سجود در آیه 74 واقعه (سوره 56) و آیه اول اعلی (سوره 87) آمده است که میفرماید: فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ. «بنام صاحب اختیار بزرگت تسبیح بگو.» و سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى. «نام صاحب اختیار بلند مرتبه‌ات را منزه بساز.» مسلمان در صبح دو رکعت و در ظهر چهار رکعت و عصر چهار رکعت و مغرب 3 رکعت و عشاء چهار رکعت نماز میخواند و در نماز خود وقتی به نماز ایستاد میگوید: (اَللهُ اَکبَر) «خدا بزرگتر است» و بعد سوره حمد (سوره اول قرآن) را میخواند و میگوید: «بنام اَلله که بخشنده و مهربان است. ستایش (مدح و ثنا) فقط اختصاص به اَلله دارد که صاحب اختیار انسان‌ها و بخشنده و مهربان و صاحب روز جزا است. خداوندا فقط تو را بندگی (اطاعت محض و بدون چون و چرا) میکنیم و فقط از تو کمک میخواهیم. خداوندا ما را به راه راست هدایت فرما به راه کسانی که به آنها لطف کردی و نعمت دادی. نه راه افرادی که مورد خشم تو قرار گرفتند و نه راه افرادی که راه صحیح را نشناختند.» و بعد سوره اخلاص (سوره 112) را میخواند و میگوید: «بنام اَلله بخشنده و مهربان. بگو: او اَلله یگانه است. اَلله بی نیاز و برآورنده نیازها است. نزائیده و زائیده نشده (خویشاوندی ندارد) و همتا و همشأنی برای او نیست.» بعد اَللهُ اَکبَر میگوید و به رکوع میرود و میگوید: «صاحب اختیار بزرگ من منزه و والاست.» بعد سر از رکوع بر میدارد و می‌ایستد و میگوید اَللهُ اَکبَر و بعد سر بسجده میگذارد و میگوید: «صاحب اختیار بلند مرتبه من منزه و والا است.» بعد سر از سجده بر میدارد و می‌نشیند و میگوید: اَللهُ اَکبَر و باز سر به سجده میگذارد و میگوید «صاحب اختیار بلندمرتبه من منزه و والا است.» بعد بلند میشود اَللهُ اَکبَر میگوید و رکعت بعدی را به همین ترتیب میخواند و در پایان آن میگوید: «شهادت میدهم که معبودی غیر از خدا وجود ندارد او تنها است و شریکی ندارد و شهادت میدهم که محمد بنده و رسول او است.» و بر پیغمبر صلوات میفرستد. و در رکعت آخر هم پس از تشهد (در شهادت) سلام میگوید و نماز را تمام میکند.