تبعیّت
یعنی «پیروی:
دنبال
روی» قرآن
در آیه 3: 7 سوره
اعراف میفرماید:
اتَّبِعُوا
ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ وَ لا تَتَّبِعُوا مِنْ دُونِهِ
أَوْلِياءَ قَلِيلاً ما تَذَكَّرُونَ.
«از
آنچه از صاحب اختیارتان بشما نازل شده (یعنی
از قرآن) پیروی
کنید و از اولیائی غیر از آن پیروی
نکنید. توجهی
که به این دستور پیدا میکنید کم است.»
در این
آیه دو دستور وجود دارد یک امر و یک نهی و یک
هشدار. میدانیم
که مسلمان واقعی تسلیم حکم و نظر خداوند جهانیان است
از دهان هر کسی که باشد. وقتی
خداوند در این آیه دستور میدهد «از
آنچه از صاحب اختیارتان بشما نازل شده (یعنی
از وحی: از
کتاب الهی: از
قرآن) پیروی
کنید مسلمان از این حکم پیروی میکند و
برای اینکه بتواند از قرآن پیروی کند باید
قرآن را بخواند و بفهمد تا دستورها و نظرهای خداوند خود را بداند
تا بتواند از آن پیروی کند و اگر عربی نمیداند
باید از ترجمه آن بزبانی که میفهمد استفاده کند چون
خداوند در آیه 20: 73 سوره
مزّمّل میفرماید:
فَاقْرَؤُا
ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ.
«تا
آنجا که میتوانید قرآن بخوانید.»
پس مسلمان
واقعی این حکم خداوند را نیز اجرا میکند و تا
آنجا که فرصت داشته باشد و بتواند قرآن میخواند.
خداوند در
آیه 82: 4 سوره
نساء و آیه 24: 47 سوره
محمد میفرماید: أَ
فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ.
«آیا
در آیات قرآن تدبّر نمی‌کنند؟»
تدبّر
یعنی اندیشیدن و فکر کردن.
انسان تا
سخنی را نفهمد نمیتواند در باره آن فکر کند پس اگر عربی
نمیداند باید ترجمه قرآن را بخواند تا بفهمد که خداوند چه
میگوید تا بتواند در باره آن و نتایج آن فکر و اندیشه
کند. علی
علیه‌السلام امام اول شیعیان و خلیفه
چهارم اهل سنّت و صحابی بزرگ پیغمبر که در خانه پیغمبر
بزرگ شده در حدیث 3 باب
صفه العلماء کتاب فضل علم اصول کافی در جلد اول آن میفرماید:
اَلا
لاخَیرَ فی قِرائَهٍ لَیسَ فیِها تَدَبُّرٌ.
«بدانید
و متوجه باشید قرآن خواندنی که در آن فهم و فکر وجود نداشته
باشد خیری ندارد.»
شیخ
طوسی و شیخ طبرسی و ابوالفتوح رازی و تفسیر
گازر در باره آیه أَ
فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ.
میگویند:
«این
آیه دلالت دارد بر غلط بودن نظر کسانی که میگویند
معنی قرآن را جز با تفسیر پیغمبر نمیتوان فهمید
زیرا در این آیه خداوند مردم را به تفکر در باره آیات
قرآن تشویق میکند و تدبّر در قرآن بسته به این است که
معنی آن را بفهمیم.»
در آیه
3: 7 سوره
اعراف از پیروی اولیائی غیر از قرآن نهی
شده، لذا مسلمان واقعی این دستور خداوند را نیز اطاعت
میکند و از اولیائی غیر از آن پیروی
نمیکند. البته
هر کس از کلام خدا و احکام و نظرهای خدا صحبت کند پیروی
از حرف او که بیان و گوشزد کردن حکم و نظر خدا است لازم است آنهم
تا جایی که از حکم و نظر خدا صحبت میکند اما گمان‌ها
و نظرهای شخصی او را نباید پای حکم و نظر خدا
گذاشت. چون
بیشتر مردم روی غریزه طبیعی و حیوانی
خود از هوی‌های نفسانی یعنی از
دلخواه خود پیروی میکنند خداوند در آیه 43
و 44:
25 سوره
فرقان میفرماید: أَ
رَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ أَ فَأَنْتَ تَكُونُ عَلَيْهِ
وَكِيلاً.
«آیا
کسی را که دلخواه خود یعنی هوی‌های
نفسانی خود را معبود خود گرفت (بنده
دل و دلخواهش شد) دیدی؟
آیا تو وکیل او هستی؟ آیا خیال میکنی
که بیشتر آنها میشنوند یا درک میکنند؟ آنها مثل
چهارپایان هستند بلکه از آنها هم گمراه‌ترند.»
آیه
23: 45 سوره
جاثیه را هم ببنید.
خداوند در
آیه 120: 2 سوره
بقره میفرماید: لَئِنِ
اتَّبَعْتَ أَهْواءَهُمْ بَعْدَ الَّذِي جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ ما لَكَ
مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ.
«اگر
بعد از اینکه علم برای تو حاصل شد (حقیقت
را دانستی) از
دلخواه آنان پیروی کردی در مقابل اَلله هیچ یار
و یاوری که بتو کمک بکند نخواهی داشت.»
آیه
145 بقره
و 37 رعد
را هم ببینید. خداوند
در آیه 38 و
39: 2 سوره
بقره میفرماید: فَإِمَّا
يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ فَلا خَوْفٌ
عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ.
* وَ
الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ
هُمْ فِيها خالِدُونَ.
«وقتی
هدایت (راهنمائی)
من برای
شما آمد کسانی که از راهی که من نشان داده‌ام پیروی
کنند نه ترسی دارند نه غصه‌ای.
و کسانی
که منکر شوند و آیات ما را قبول نکنند.
اهل آتش
جهنم هستند و همیشه در آن خواهند بود.»
آیه
123: 20 سوره
طه را هم ببینید. خداوند
در آیه 21: 24 سوره
نور میفرماید: يا
أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ وَ
مَنْ يَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّيْطانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ
وَ الْمُنْكَرِ.
«ای
افراد با ایمان از راه شیطان پیروی نکنید.
کسی
که از راه شیطان پیروی کند بداند که شیطان به
کارهای زشت و ناپسند امر میکند.»
آیه
168 و
208: 2 سوره
بقره و 142: 6 سوره
انعام را هم نگاه کنید. آیه
82 تا
85: 38 سوره
ص میفرماید: قالَ
فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ
* إِلاَّ
عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ
* قالَ
فَالْحَقُّ وَ الْحَقَّ أَقُولُ
* لَأَمْلَأَنَّ
جَهَنَّمَ مِنْكَ وَ مِمَّنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ أَجْمَعِينَ.
«شیطان
گفت قسم به عزّتت که همه آنها را فریب میدهم.
بجز
بندگان خالص صد در صد تو را. خداوند
گفت آنچه میگوئی حقیقت است و منهم حقیقت را
میگویم: منهم
جهنم را از تو و همه پیروان تو پر میکنم.»
خداوند در
آیه 18: 45 سوره
جاثیه میفرماید:
جَعَلْناكَ
عَلى شَرِيعَةٍ مِنَ الْأَمْرِ فَاتَّبِعْها وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَ
الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ.
«تو
را بر شریعتی از دین قرار دادیم.
از آن
پیروی کن و از دلخواه افراد نادان پیروی نکن.»
و پیغمبر
ص فقط از وحی الهی پیروی میکرد، همانطور
که آیه 9: 46 سوره
احقاف میفرماید: قُلْ
ما كُنْتُ بِدْعاً مِنَ الرُّسُلِ وَ ما أَدْرِي ما يُفْعَلُ بِي وَ لا
بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ ما يُوحى إِلَيَّ وَ ما أَنَا إِلاَّ
نَذِيرٌ مُبِينٌ.
«بگو
من اولین پیغمبر نیستم.
و نمیدانم
با من و شما چه خواهد شد. من
فقط از آنچه بمن وحی میشود پیروی میکنم.
من فقط
بطور آشکار اعلام خطر میکنم.»
به پیغمبر
در آیه 49 و
50: 28 سوره
قصص گفته میشود: قُلْ
فَأْتُوا بِكِتابٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ هُوَ أَهْدى مِنْهُما
أَتَّبِعْهُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ
* فَإِنْ
لَمْ يَسْتَجِيبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّما يَتَّبِعُونَ أَهْواءَهُمْ
وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَواهُ بِغَيْرِ هُدىً مِنَ اللَّهِ
إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ.
«بگو:
اگر راست
میگوئید کتابی از جانب اَلله بیاورید که
راهی بهتر از تورات و قرآن نشان بدهد تا من از آن پیروی
کنم. اگر
قبول نکردند بدان که آنها فقط از دلخواه خودشان پیروی
میکنند و چه کسی گمراه تر از کسی است که بدون هدایت
اَلله از دلخواه خود پیروی کند؟ چون اَلله افراد ستمکار را
راهنمایی نمیکند.»
خداوند در
آیه 50: 6 سوره
انعام به پیغمبر (ص)
میفرماید:
قُلْ
لا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزائِنُ اللَّهِ وَ لا أَعْلَمُ الْغَيْبَ
وَ لا أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي مَلَكٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ ما يُوحى
إِلَيَّ.
«بگو
به شما نمیگویم که گنجهای اَلله پیش من و در
اختیار من است. غیب
هم نمیدانم و بشما نمیگویم که من فرشته‌ام.
من فقط از
آنچه بمن وحی میشود پیروی میکنم.»
آیه
203: 7 سوره
اعراف و 15: 10 یونس
و 9: 46 سوره
احقاف را هم ببینید. و
در آیه 49: 5 سوره
مائده به او ص میفرماید:
وَ
أَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ لا تَتَّبِعْ
أَهْواءَهُمْ وَ احْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ ما أَنْزَلَ
اللَّهُ إِلَيْكَ.
«بین
آنها مطابق آنچه اَلله نازل کرده (وحی:
کتاب
الهی) حکم
کن و از دلخواه آنان پیروی نکن و مواظب باش تو را از بعضی
از چیزهائی که اَلله به تو نازل کرده، منحرف نکنند.»
و در آیه
15: 42 شوری
به او ص میفرماید:
فَلِذلِكَ
فَادْعُ وَ اسْتَقِمْ كَما أُمِرْتَ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ وَ
قُلْ آمَنْتُ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ كِتابٍ وَ أُمِرْتُ لِأَعْدِلَ
بَيْنَكُمُ اللَّهُ رَبُّنا وَ رَبُّكُمْ لَنا أَعْمالُنا وَ لَكُمْ
أَعْمالُكُمْ لا حُجَّةَ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمُ.
«مردم
را به اینکار (اتحاد
داشتن در دین و اجرای آن مطابق دو آیه قبل از آن)
دعوت کن و
از دلخواه آنان پیروی نکن و بگو من به هر کتابی که
اَلله نازل کرده ایمان دارم و به من امر شده که بین شما
بعدالت رفتار کنم. اَلله
صاحب اختیار ما و شما است.
کارهای
ما، مال ما و کارهای شما مال شما است بحث و دلیل آوردنی
بین ما باقی نمانده.»
چون وقتی
اَلله صاحب اختیار ما و شما است باید ببینیم او
چه نظری و دستوری میدهد.
آیه
77: 5 مائده
میفرماید: قُلْ
يا أَهْلَ الْكِتابِ لا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ غَيْرَ الْحَقِّ وَ لا
تَتَّبِعُوا أَهْواءَ قَوْمٍ قَدْ ضَلُّوا مِنْ قَبْلُ وَ أَضَلُّوا
كَثِيراً وَ ضَلُّوا عَنْ سَواءِ السَّبِيلِ.
«بگو:
ای
اهل کتاب در دینتان بناحق غلوّ (مبالغه
گوئی) نکنید
و از دلخواه عده‌ای که قبلاً گمراه شدند و عده زیادی
را گمراه کردند و از راه راست منحرف شدند پیروی نکنید.»
آیه
166 و
167: 2 بقره
میفرماید: إِذْ
تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا
الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ
* وَ
قالَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ
مِنْهُمْ كَما تَبَرَّؤُا مِنَّا كَذلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ
أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَيْهِمْ وَ ما هُمْ بِخارِجِينَ مِنَ
النَّارِ.
«وقتی
که رهبران از پیروان کناره جوئی و بیزاری
بجویند و عذاب را ببینند و وسائل قطع شود پیروان
میگویند اگر عمر دوباره‌ای داشته باشیم از
آنها بیزاری و کناره‌جوئی میکنیم،
همانطور که آنها از ما بیزاری جستند.
اَلله
کارهایشان را به این طرز به آنها نشان میدهد که باعث
حسرت آنها میشود ولی آنها نمیتوانند از آتش جهنم خارج
شوند.» این
هشدار که خدا میدهد برای این است که مسلمان مواظب
باشد و فریب کسانی را که در دین غلوّ (گزافگوئی)
کردند و
عده زیادی را گمراه کردند نخورد.