141

احسان

اِحسان یعنی «نیکی کردن» و مُحسِن یعنی «نیکوکار». قرآن در آیه 90 نَحل میفرماید: إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِيتاءِ ذِي الْقُرْبى وَ يَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغْيِ. «خداوند به عدالت و نیکوکاری و کمک به خویشان امر میکند، و از کارهای زشت و ناروا و ظلم نهی مینماید و در آیه 125 نساء میفرماید: مَنْ أَحْسَنُ دِيناً مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ وَ اتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً. «دین چه کسی بهتر از دین کسی است که خود را تسلیم خدا کرده و نیکوکار باشد و از آئین ابراهیم یکتا پرست پیروی کندو در آیۀ 22 لقمان می‌فرماید: وَ مَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى. «کسی که خود را تسلیم خدا کرده و نیکوکار باشد به دستاویز محکمی چسبیدهو در آیه 112 بقره میفرماید: بَلى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ. «آری، هر کس خود را تسلیم خدا کند و نیکوکار باشد، پاداشش پیش صاحب اختیارش محفوظ است، و نه ترسی دارد و نه غصه‌ایمطابق این آیه، هر کس تسلیم حکم و نظرهای خداوند باشد (کتاب الهی خود را بخواند و از دستورهای خداوند اطلاع کامل پیدا کند و به آن عمل کند) و نیکوکار باشد، نه از کسی یا چیزی میترسد (تمام دلهره‌ها و اضطراب‌ها و نگرانی‌های او تبدیل به امنیت خاطر میشود) و نه چیزی او را غمگین میکند (نه غصه میخورد و نه گریه میکند و نه افسوس میخورد). تمام سعی و کوشش برای رضای خدا و اجرای دستورهای او میباشد. این افراد با خرج کردن مال خود و صرف وقت در راه خدا (ساختن دنیائی پاک که در آن اثری از ظلم و فساد و فقر و جهل و خرد شدن شخصیت انسانها وجود نداشته باشد)، سعی میکنند همیشه خدا را از خود راضی کنند. و میدانند که برای ساختن چنین دنیائی باید دیگر دینداران و اصلاح طلبان واقعی را نیز به این کار دعوت و تشویق کنند و مطمئناً چون ساختن چنین دنیائی بنفع اکثریت افراد بشر است، آنها از این دعوت استقبال خواهند کرد. فقط باید آنها را متوجه حقیقت دینشان کرد، چون مطابق آیه 25 حدید همه پیامبران برای این فرستاده شده‌اند که مردم (همه مردم دنیا) عدالت را برپا دارند.

خداوند در آیه 113 تا 115 هود میفرماید: لا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ وَ ما لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِياءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ. «به افراد ظالم تمایلی پیدا نکنید، چون دچار آتش دوزخ میشوید، و یاوری غیر از خدا نخواهید داشت و یاری نمی‌شویدوَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِكَ ذِكْرى لِلذَّاكِرِينَ. «نماز را در دو طرف روز (در آغاز و پایان روز) و پاره‌ای از شب بپا دار، چون خوبی‌ها بدی‌ها را از بین میبرد. این تذکّری است برای افرادی که پند میگیرندوَ اصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ. «و صبر (تحمل و استقامت) داشته باش، چون خداوند پاداش نیکوکاران را از بین نمیبردآیه 133 و 134 آل‌عمران میفرماید: سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ. «بسوی آمرزش صاحب اختیارتان و بهشتی که پهنای آن به اندازه آسمانها و زمین است و برای افراد با تقوی آماده شده است بشتابیدالَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعافِينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ. «افراد با تقوائی که در موقع ثروتمندی و تنگدستی در راه خدا خرج میکنند، و جلو خشم و عصبانیّت خود را میگیرند، و گناه مردم را می‌بخشند. خداوند نیکوکاران را دوست دارداینها کارهای خوب است. آنها را انجام دهید تا خداوند شما را دوست داشته باشد.

آیه 147 و 148 آل‌عمران در باره افراد با استقامت میفرماید: ما كانَ قَوْلَهُمْ إِلاَّ أَنْ قالُوا رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ إِسْرافَنا فِي أَمْرِنا وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرِينَ. «سخنشان (سخن مبارزانی که در کنار پیغمبر ص در راه خدا میجنگیدند) فقط این بود که میگفتند: خداوندا گناهان و زیاده روی‌های ما را در کارهایمان بیامرز، و قدم‌های ما را ثابت کن، و در مقابل افراد بی ایمان ما را کمک نمافَآتاهُمُ اللَّهُ ثَوابَ الدُّنْيا وَ حُسْنَ ثَوابِ الْآخِرَةِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ. «در نتیجه خداوند پاداشی در این دنیا و پاداش خوبی در آخرت به آنها عطا کرد. خداوند نیکوکاران را دوست میداردآیه 69 عنکبوت میفرماید: الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ. «کسانی که در راه ما کوشش کنند مسلماً راههای خودمان را به آنها نشان میدهیم، چون خداوند قطعاً طرفدار نیکوکاران استآیه 195 بقره میفرماید: أَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ. «در راه خداوند انفاق (خرج) کنید و خودتان را با دست خود به هلاکت نیندازید و نیکی کنید، چون خداوند نیکوکاران را دوست میداردآیه 83 بقره میفرماید: إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ ذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِنْكُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ. «وقتی (را یادآوری کن) که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که فقط خدا را بندگی کنید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و تهی‌دستان نیکی کنید، و با مردم با زبان خوش صحبت کنید و نماز را بپا دارید و زکوه بدهید. بعد شما بجز عده کمی، از آن سرپیچی کردید، شما از انجام وظیفه روگردان هستیدآیه 36 نساء میفرماید: اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ بِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ الْجارِ ذِي الْقُرْبى وَ الْجارِ الْجُنُبِ وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ وَ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالاً فَخُوراً. «بندگی خداوند را بکنید و هیچ چیز را در این بندگی کردن شریک خداوند نکنید، و به پدر و مادر و خویشان و همسایه غریبه و همنشین خود و در راه مانده و کسانی که شما مالک آنها شده‌اید نیکی کنید. چون خداوند کسی را که متکبّر و فخر فروش است دوست ندارداین آیه قرآن و حکم خداوند است. چند درصد مدعیان مسلمانی این دستورها را بکار میبندند؟

آیه 53 اسراء به پیغمبر ص میفرماید: قُلْ لِعِبادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطانَ يَنْزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطانَ كانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبِيناً. «به بندگان من بگو: طوری صحبت کنید که از همه بهتر است. چون شیطان میخواهد بین آنها را بهم بزند. چون شیطان دشمن آشکار انسان استچند درصد مدعیان مسلمانی این دستور خداوند را اجرا میکنند؟ بقیه دستورهای دین را همینطور. آیه 23 اِسراء میفرماید: قَضى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً كَرِيماً. «خداوند تو امر کرده که فقط بندگی او را بکنید (بنده هیچ چیز و هیچکس جز خدا نباشید و در مقابل هیچکس جز او احساس و ابراز کوچکی نکنید و از دستور هیچکس در صورتیکه بر خلاف حکم و نظر خداوند باشد اطاعت نکنید) و به پدر و مادر نیکی کنید. اگر یکی از آنها یا هر دو نفر آنها پیش تو به سن پیری رسیدند به آنها اف هم نگو و با آنها پرخاش و تندی نکن و با آنها با احترام حرف بزناین نیکی به پدر و مادر چندین بار در قرآن تکرار شده است. از جمله در آیه 8 عنکبوت میفرماید: وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حُسْناً وَ إِنْ جاهَداكَ لِتُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ. «نیکی کردن به پدر و مادر را به انسان سفارش کردیم. اگر آنها کوشش کردند چیزی را که به آن علم نداری شریک من بکنی، از این دستور آنها اطاعت نکن. بازگشت شما پیش من است و من شما را از کارهائی که میکردید با خبر میکنم

آیه 15 لقمان میفرماید: إِنْ جاهَداكَ عَلى أَنْ تُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ. «اگر پدر و مادر تو کوشش کردند که چیزی را که به آن علم نداری شریک من بسازی، از آنها اطاعت نکن ولی در دنیا با خوبی با آنها رفتار کن. و از راه کسی که بطرف من برگشته پیروی کن. بازگشت شما پیش من است و من شما را از کارهائی که میکردید با خبر میکنمآیا ما از این دستور پیروی میکنیم؟ یا آنطور که در آیه 170 میفرماید: وَ إِذا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما أَلْفَيْنا عَلَيْهِ آباءَنا أَ وَ لَوْ كانَ آباؤُهُمْ لا يَعْقِلُونَ شَيْئاً وَ لا يَهْتَدُونَ. «وقتی به آنها گفته شود از آنچه خداوند نازل کرده (از قرآن) پیروی کنید، میگویند: نه، ما از آنچه پدرانمان را بر آن یافتیم پیروی میکنیم، اگرچه پدرانشان ذرّه‌ای عقلشان را بکار نمیبردند و راه صحیح را نشناخته بودند»، ما هم بجای پیروی از قرآن، از چیزهائی پیروی میکنیم که پدران و آباء و اجدادمان کورکورانه دنبال میکردند، اگرچه میدانیم که آنها از دستورهای خداوند که در قرآن است کاملاً بی اطلاع بودند، و قرآن را اگر هم میخواندند برای کسب ثواب بود نه برای فهیمدن.

آیه 30 نحل میفرماید: لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ وَ لَدارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ وَ لَنِعْمَ دارُ الْمُتَّقِينَ. «کسانی که در این دنیا نیکی کردند پاداش نیکوئی دارند، و مسلماً خانه آخرت (بهشت) بهتر است. خانه و منزل افراد متّقی خیلی خوب استآیه 7 اسراء میفرماید: إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها. «اگر نیکی کردید بنفع خودتان است و اگر بدی کردید به خودتان بد کرده‌ایدایه 77 قصص میفرماید: به قارون گفته شد وَ ابْتَغِ فِيما آتاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيا وَ أَحْسِنْ كَما أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَ لا تَبْغِ الْفَسادَ فِي الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ. «با مالی که خداوند به تو داده دنبال منزل آخرت برو و استفاده خودت را هم از دنیا فراموش نکن و نیکی کن همانطور که خداوند بتو نیکی کرده، و دنبال فساد در زمین نگرد. چون خداوند افراد خرابکار (که باعث فساد و ظلم در اجتماع میشوند) را دوست ندارد