135


عفو

عفو یعنی بخشش. خداوند در آیه 101 مائده میفرماید: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ وَ إِنْ تَسْئَلُوا عَنْها حِينَ يُنَزَّلُ الْقُرْآنُ تُبْدَ لَكُمْ عَفَا اللَّهُ عَنْها وَ اللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ. «ای افراد با ایمان (که به رسالت پیغمبر و الهی بودن قرآن ایمان دارید) در باره چیزهائی سؤال نکنید که اگر برای شما روشن شود، شما را ناراحت میکند. اگر موقع نازل شدن قرآن در باره آنها سؤال کنید برای شما روشن میشود (مسئولیتهای شما بیشتر میشود و شما ناراحت میشوید، پس سؤال نکنید) اَلله در باره آنها گذشت کرده (نخواسته وظیفه و بار شما سنگین شود)، اَلله آمرزنده مهربان استچون دعای مسلمانان مطابق آیه 286 بقره این است که میگویند: رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْنا إِصْراً كَما حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا. «صاحب اختیارا (خداوندا) تکلیف سنگینی برای ما قرار نده همانطور که بر کسانی که قبل از ما بودند قرار دادی، صاحب اختیارا، آنچه را که ما طاقت آنرا نداریم وظیفه ما قرار نده، ما را ببخش، و ما را بیامرز، و به ما رحم کناز قول پیغمبر ص در حدیث 11 باب 32 جلد 2 بحارالانوار نقل شده که میفرماید: إِنَّ اللَّهَ تَعالی حَدَّ لَکُمْ حُدُوداً فَلا تَعْتَدوُها وَ فَرَضَ لَکُمْ فَرائِضَ فَلا تُضَیِّعُوها وَ سَنَّ لَکُمْ سُنَناً فَاتَّبِعوُها، وَ حَرَّمَ لَکُمْ حُرُماتِ فَلا تَنْتَهِکُوها، وَ عَفی لَکُمْ عَنْ اَشْیاءَ رَحْمَهً مِنْهُ مِنْ غَیْرَ نِسْیانٍ، فَلا تَتَکَلفَّوُها. «اَلله تعالی حدودی برای شما تعیین کرده، از آنها تجاوز نکنید. و اجباتی را برای شما واجب کرده آنها را ضایع نکنید، و آداب و رسومی برای شما قرار داده از آنها پیروی کنید. و چیزهائی را بر شما حرام کرده، حرمت آنها را از بین نبرید. و در باره چیزهائی بدون اینکه آنها را فراموش کرده باشد بخاطر رحمت خودش گذشت کرده، خودتان را در باره آنها به زحمت نیاندازیداین مطلب را در شماره 102 یا 105 سخنان کوتاه حکمت آمیز آخر نهج‌البلاغه نیز با کمی اختلاف می‌بینید.

آیت اَلله مطهری با توجه به این گفته امام علی ع در صفحه 251 کتاب «آسیب شناسی دینی» به روحانیون مینویسد: «شما دیگر تکلیف معین نکنید»، «دیگر نباید گفت: حتماً اینکار را بکنید» چون «خدا دوست دارد در مسائلی که مردم را آزاد گذاشته است، مردم آزاد باشندولیکن متأسفانه روحانیون ما یا روحانی نماها چنین کاری کردند و دست به مسئله سازی زده و رساله نویسی کردند چون از این راه مخارج زندگی خود را تأمین میکردند، و طبیعتاً هر چه مسائل بیشتر بود نیاز بیشتری به جواب و جواب دهنده (روحانی نماها) بود، و مردم بی اطلاع از حقیقت دین که قرآن را نه به زبان خودشان بلکه به عربی برای کسب ثواب میخواندند، و هیچ اطلاعی از دستورهائی که خداوند برای آنها در قرآن نازل کرده نداشتند، خود را نیازمند به این روحانی نماها میدیدند تا مسائل دینی را برایشان توضیح دهند. در صورتیکه خداوند در آیه 3 اَعراف میفرماید: اتَّبِعُوا ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ وَ لا تَتَّبِعُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِياءَ. «از قرآن که از صاحب اختیارتان (خداوند) به شما نازل شده پیروی کنید، و از اولیائی غیر از آن پیروی نکنیددشمنان اسلام از بی اطلاعی مردم از آنچه خداوند در قرآن نازل کرده، سوء استفاده کردند و دین سهل و ساده را بسیار مشکل و پیچیده کردند. تا جایی که بسیاری از مردم از دین فراری شدند. اسلام آسانی که خداوند حتی در باره آنچه که وحی کرده در آیه 31 نساء میفرماید: إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ نُدْخِلْكُمْ مُدْخَلاً كَرِيماً. «اگر شما گناهان کبیره‌ای را که از آن نهی شده‌اید انجام ندهید، گناهان دیگر شما را می‌بخشیم و شما را با احترام به جای ارزشمندی (بهشت) وارد میکنیممتأسفانه دین واقعی که هدفش ساختن یک دنیای پاک است که در آن اثری از ظلم و فساد و فقر و جهل و خرد شدن شخصیت انسانها نباشد تبدیل شده است به چیزی که با دین واقعی هیچگونه شباهتی ندارد، و به همین علت هم هست که دنیای ما چنین وضعی پیدا کرده، و اثری از عدالت که خداوند همه پیامبران را بخاطر آن فرستاده (آیه 25 حدید) دیده نمیشود. و تنها راه نجات از وضع کنونی اتحاد همه دینداران جهان و بازگشت به آنچه خداوند در کتب الهی نازل کرده می‌باشد.

خداوند در آیه 199 اعراف میفرماید: خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلِينَ. «گذشت داشته باش، و به نیکی امر کن، و از نادان‌ها روگردان باشو در آیه 133 و 134 آل‌عمران میفرماید: سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ. «بسوی آمرزش الهی و بهشتی که عرض آن به اندازه آسمانها و زمین است و برای افراد با تقوی (کسانیکه خواسته‌های خود را مطابق حکم خدا انجام میدهند) آماده شده است بشتابیدالَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعافِينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ. «افراد با تقوائی که در موقع ثروتمندی و فقر انفاق میکنند، و جلوی خشم و عصبانیت خود را میگیرند، و خطای مردم را میبخشند. اَلله نیکوکاران را دوست داردو در آیه 159 آل‌عمران میفرماید: فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ. «بخاطر لطف خداوند با آنها ملایمت میکردی. اگر خشن و سنگدل بودی از اطراف تو پراکنده میشدند، بنابراین آنها را ببخش، برای آنها از خداوند طلب آمرزش کن، و با آنها در کارها مشورت کن. و وقتی تصمیم به انجام کاری گرفتی به خدا توکّل کن، چون خداوند کسانی را که بر او توکّل میکنند دوست داردخداوند در باره بنی‌اسرائیل و پیمان گرفتن از آنها برای انجام دادن تمام دستورهائی که خداوند به آنها داده بود (مطابق شماره 3 و 7 باب 24 و شماره 8 باب 19 خروج در تورات) در آیه 13 مائده میفرماید: فَبِما نَقْضِهِمْ مِيثاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَ جَعَلْنا قُلُوبَهُمْ قاسِيَةً يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ وَ نَسُوا حَظًّا مِمَّا ذُكِّرُوا بِهِ وَ لا تَزالُ تَطَّلِعُ عَلى خائِنَةٍ مِنْهُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِنْهُمْ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ. «بعلت اینکه پیمان خودشان را شکستند، آنها را لعنت کردیم (از لطف خود محروم کردیم) و دلشان را بی رحم کردیم، سخن خدا را تحریف میکنند (معنی آنرا عوض میکنند) و بعضی از احکامی را که به آنها دادیم فراموش کردند، و همیشه به خیانتی از آنها پی میبری، غیر از عدّه کمی از آنها (که مؤمن واقعی هستند)، بنابراین آنها را ببخش، چون اَلله نیکوکاران را دوست دارد

خداوند در آیه 109 بقره میفرماید: وَدَّ كَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ إِيمانِكُمْ كُفَّاراً حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَ اصْفَحُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ. «عدّه زیادی از اهل کتاب (نه همه آنها) دوست دارند که شما را پس از اینکه ایمان آوردید به کفر برگردانند. آنهم پس از اینکه حقیقت برای آنها روشن شد، بخاطر حسادتی که قلباً احساس میکنند. بنابراین آنها را ببخشید و از خطای آنها در گذرید، تا خداوند فرمان خود را صادر کند، چون خداوند بر هر کاری قادر استخداوند در آیه 148 و 149 نساء میفرماید: لا يُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَنْ ظُلِمَ وَ كانَ اللَّهُ سَمِيعاً عَلِيماً. «اَلله سخنان بد را بطور بلند گفتن دوست ندارد، مگر از طرف کسی باشد که مورد ظلم قرار گرفته باشد. اَلله شنوا و دانا استإِنْ تُبْدُوا خَيْراً أَوْ تُخْفُوهُ أَوْ تَعْفُوا عَنْ سُوءٍ فَإِنَّ اللَّهَ كانَ عَفُوًّا قَدِيراً. «اگر خوبی را آشکار کنید یا آن را پنهان کنید یا از بدی‌ها چشم پوشی کنید، خداوند بخشنده و توانا است

آیه 22 نور میفرماید: وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ. «باید گناه گناهکاران را ببخشند و از آن درگذرند. آیا دوست ندارید که اَلله گناهان شما را ببخشد. اَلله آمرزنده و مهربان استآیه 30 شوری میفرماید: ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ. «هر مصیبتی که به شما برسد بخاطر کارهائی است که خودتان کرده‌اید، در صورتیکه خداوند از بسیاری از گناهان شما چشم پوشی میکندمصیبتهائی که به شما میرسد بخاطر جزئی از گناهان شما است. آیه 40 شوری میفرماید: جَزاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُها فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ لا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ. «جزای بدی، بدی مثل آن است. کسی که عفو (گذشت) کرد و اصلاح کرد پاداشش بعهده اَلله است، خداوند افراد ظالم را دوست نداردآیه 43 توبه به پیغمبر ص میفرماید: عَفَا اللَّهُ عَنْكَ لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ تَعْلَمَ الْكاذِبِينَ. «اَلله تو را بخشید، چرا قبل از اینکه افرادی که راست میگفتند و دروغگویان را بشناسی به آنها اجازه دادی؟» آیه 14 تغابُن میفرماید: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِكُمْ وَ أَوْلادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ. «ای افراد با ایمان عده‌ای از همسران و فرزندان شما دشمن شما هستند، از آنها حذر کنید، اگر عفو کنید و چشم پوشی کنید و ببخشید (کار خوبی کرده‌اید) چون اَلله آمرزندۀ مهربان است

آیه 15 مائده میفرماید: يا أَهْلَ الْكِتابِ قَدْ جاءَكُمْ رَسُولُنا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيراً مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتابِ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ. «ای اهل کتاب پیغمبر ما پیش شما آمد که مقدار زیادی از کتاب را که مخفی میکردید برای شما بیان و روشن میکند و مقدار زیادی را میبخشد

آیه 25 شوری میفرماید: هُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَعْفُوا عَنِ السَّيِّئاتِ وَ يَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ. «او خدایی است که توبه را از بندگانش میپذیرد و گناهان را میبخشد، و میداند چه کارهائی میکنیددعای مسلمان در آیه 286 بقره این است که: رَبَّنا ... وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا أَنْتَ مَوْلانا. «خداوندا ... ما را ببخش و ما را بیامرز و بما رحم کن. تو مولای ما هستی